OTS blijft alleen voor 'ernstige' gevallenGeplaatst: 27-02-2011 14:03
De ondertoezichtstelling [OTS] is aan enige inflatie onderhevig. In 'het veld' of 'de keten' blijkt er een groeiende neiging om bij twijfelgevallen een OTS op te laten leggen; met name sinds de zaak Savannah voor negatieve publiciteit en zelfs rechtszaken leidde. Om de nieuwe insteek te legitimeren was het prettig geweest als daartoe het woordje 'ernstig' in 'ernstige bedreiging' in de wet zou komen te vervallen. Ondertoezichtstelling zou daarmee makkelijker kunnen worden opgelegd. De Keten hoeft zich daarmee minder zorgen te maken over onterechte of aanvechtbare OTS-en en meteen ook over juridische aansprakelijkheid en reputatieschade. Er werd uitgebreid over gediscusieerd in de kamer en - zoals doorgaans bij het roeren in een beerput - kwam er wederom allerhande interessants bovendrijven.
Na de dood van Savannah brak er een storm van kritiek los over de hulpverlening. Beetje krom, want er gaan per jaar 50 kinderen dood [en misschien wel meer want forensisch onderzoek wordt lang niet altijd uitgevoerd] die helemaal geen, of een heel klein beetje publiciteit krijgen.
Omdat deze zaak wel uitgebreid in de publiciteit kwam en om aan de kritiek tegemoet te komen, is door de verschillende instanties het programma 'Beter Beschermd' ontwikkeld en is er een werkgroep ingesteld om na te denken over een gewenste herziening van het jeugdbeschermingsrecht.
De discussies in die werkgroep - waaraan wetenschappers, Jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescherming en justitie deelnamen - resulteerden in het rapport 'Kinderen eerst', dat in 2006 werd gepubliceerd.
Momenteel zijn alleen mishandeling, verwaarlozing of misbruik of een anderszins zorgelijke situatie waarbij sprake is van een 'ernstige bedreiging van de geestelijke of lichamelijke gezondheid van het kind' grond voor overheidsingrijpen. Desondanks is Nederland op dit moment al het land in de westerse wereld met het grootste aantal kinderen met zorg in gesloten instellingen en het kleinste aantal kinderen begeleid thuis.
In dat rapport wordt gepleit voor een nieuwe grond voor een OTS, waarin het woord 'ernstig' niet meer voorkomt.
Ook deze wetgeving leek weer een geval te worden waar het aanpassen van de wet met één woordje (herinnert u zich de term 'gelijkwaardig' nog?) tot nog grotere problemen voor de betrokkenen zou gaan leiden.
Toen de aanbevelingen uit dit rapport in een wetsvoorstel werden vastgelegd, was de Raad van State zeer kritisch in haar advies en kwam met een negatief oordeel. De Raad wijst erop dat ondertoezichtstelling maar in 28 procent van de gevallen voor het kind tot een verbetering van de situatie leidt. Daarbij gaat het bovendien om kinderen met zware problemen. Om die reden zag de Raad van State niets in ondertoezichtstelling voor kinderen met relatief lichte problemen. Voorts kondigden familierechters bij voorbaat al aan dat een dergelijke wetswijziging voor hen geen enkel praktisch verschil zou maken.
Daarnaast was de dood van Savannah niet zo zeer het gevolg van te ruime wetgeving, maar van langs elkaar heen werkende instanties.
De wetswijziging was volgens diverse insiders toch al niet zo heel erg nodig. Preventief ingrijpen is goed mogelijk - ook onder de huidige wetgeving. Veel hangt af immers af van de 'professionals' die de ernst van de situatie moeten beoordelen.
Zoals bekend is het niet mee willen werken aan een omgangsregeling - waar kinderen overigens nogal eens erg van willen opknappen - voldoende reden voor het instellen van een OTS of zelfs blijvende uithuisplaatsing - voorbeeld hier. Opmerkelijk genoeg blijkt dat voor kinderen die sociaal worden geïsoleerd, verwaarloosd, stelselmatig mishandeld en/of uitgehongerd - we citeren hier uit het geval Savannah - niet het geval in Nederland.
Met de nieuwe wet zou het vrijwillige traject, dat op dit moment gangbaar is, veel aan belang inboeten, omdat het voor de betrokken instantie (Jeugdzorg) veel eenvoudiger - en goedkoper is - meteen een dwangmaatregel op te leggen. Dat kan vervelende gevolgen hebben voor de relatie tussen kinderen en ouders - het principe dat ouders hun kinderen mogen opvoeden zonder bemoeienis van de overheid is niet voor niets in de grondwet vastgelegd.
In een drietal plenaire zittingen werd in februari 2010 in de Tweede Kamer vergaderd over de gewenste wijzigingen om aan de praktijk van makkelijke OTS en uithuisplaatsing een betere wettelijke basis te geven.
Het traject voor de wetswijziging was al ingezet door het duorumviraat van de vorige kabinetsperiode. Rouvoet en Hirsch-Ballin wilden al in een eerder stadium kunnen laten optreden. Zij vinden dat een kind al onder toezicht gesteld moet kunnen worden wanneer het zich niet voldoende ontwikkelt, en de ouders niet genegen zijn om hulp te accepteren. Daarnaast zou een OTS alleen nog worden toegepast als er kansen bestonden dat de thuissituatie zich zou normaliseren. Nu moet een OTS steeds verlengd worden, maar in de nieuwe wetgeving zou in die niet-te-redden gevallen meteen besloten worden tot uithuisplaatsing.
Een wetsvoorstel in die richting was voor de val van het kabinet al opgesteld en het was nu aan de liberaal VVD-er Teeven om die te komen verdedigen in de Tweede Kamer.
Wie het leuk vindt om een bewindsman door zijn eigen fractie onderuitgehaald te zien worden, moet beslist de link hieronder even volgen, want overheidsingrijpen in de gezinssfeer is nou niet het meest populaire thema in liberale kringen. Tijdens de debatten in de Eerste Kamer over de wet rond het gelijkwaardig ouderschap hadden we daar al enige tamelijk sympathieke staaltjes van gezien en ook in dit geval konden we een glimlach op gezette tijden niet onderdrukken.
De uitgangspositie van Teeven toen hij naar de kamer stapte, was verre van rooskleurig. De publiciteit rond vermoorde kinderen is inmiddels verflauwd en overheidsbemoeienis zou in dit kabinet een meer besmette term moeten zijn. Aardig werd het toen VVD-Kamerlid Brigitte van der Burg samen met haar PVV-collega Bontes een amendement indiende om het woord 'ernstig' er juist weer in te zetten.
Ook stelde zij voor meer gebruik te maken van het huisverbod om het kind te beschermen dan uitbreiding van de mogelijkheden om een kind onder toezicht te stellen. Door het ontbreken van een goed toezicht op OTS-en, en de verwachte stijging ervan en de algehele staat waarin Jeugdzorg verkeert [gemiddeld 1 uur tijd per 4-6 weken per gezin, zo lazen we elders] was er in de kamer weinig animo om nu al met de voorstellen akkoord te gaan.
PvdA en CDA toonden op zich wel voor ingrijpen bij lichtere gevallen, maar dan zouden ook lichtere maatregelen dan ondertoezichtstelling mogelijk moeten zijn. Zo zou een OTS ook voorwaardelijk moeten kunnen worden opgelegd. Een motie in die richting werd door het CDA ingediend, maar Teeven zag daar dan weer niets in, waarna hij uiteindelijk beloofde om met de gemeenten te gaan overleggen om het huisverbod ook in te voeren in de gevallen waarin kinderen het slachtoffer zijn.
Kinderen met twee niet-functionerende ouders lijken dus voorlopig nog aangewezen op het goeie ouwe OTS-regime.
Tijdens de behandeling kwamen ook nog wat andere wetenswaardigheden bovendrijven.
Zo dwong een motie van Dijsselbloem van de PvdA de staatssecretaris om te komen tot "nadere voorstellen voor een landelijk stelsel van zorgvuldige en onafhankelijke klachtafhandeling in de jeugdzorg" en daar was een kamermeerderheid voor. Op dit moment zijn 'kwaliteit en onafhankelijkheid' van de klachtenafhandeling niet gewaarborgd omdat Jeugdzorg klaarblijkelijk per Bureau mag bekijken hoe ze klachten afhandelt. Ook de Nationale Ombudsman had daar inmiddels al iets over geroepen, dus het lijkt erop dat daar in ieder geval normen voor komen.
Fraai was ook de constatering dat AMK's geen gegevens uitwisselen, zodat het voor een kind volstaat om te verhuizen om aan de aandacht van de betreffende instantie te ontsnappen. Er werd een motie aangenomen om die gegevens beter uit te wisselen. De staatssecretaris was overigens van mening dat dat al in voldoende mate gebeurde.
Voorts was dit ook het debat waarbij het geval van de kinderen die gedwongen worden om hun vader, die hun moeder heeft vermoord, te bezoeken in de gevangenis, werd opgerakeld. Opmerkelijk is de reactie van de heer Dijsselbloem (PvdA): "Ik ken de casus niet en ik volg alles wat de collega en de staatssecretaris erover zeggen. Toch vind ik het merkwaardig dat wij zo'n individueel geval op deze manier in een debat bespreken. Maar de urgentie zal vast heel hoog zijn."
Welnu, grobbenbol, die casus werd al jaren geleden hier aangekaart. Je zou toch enige dossierkennis mogen verwachten bij de kamerspecialisten op dit onderwerp. En JA, dit soort problemen zijn urgent, en NEE niet alleen als het om moord gaat.
Ter afsluiting: zijn dit goede of slechte ontwikkelingen? Alles hangt af van de kwaliteit van de 'professional' die de zaken moet beoordelen en de kwaliteit van de samenwerking van deze professional in 'de keten'. In het debat werd aangegeven dat er met name bij het eerste nog een grote slag te maken is.
Opmerkelijk is dat het functioneren van 'de keten' (lees: de caseload) nu ineens wel aanleiding vormt om geen scherpere wetgeving in te voeren, terwijl de chaos in die keten nog veel groter was toen de wet gelijkwaardig ouderschap werd behandeld.
Dat er wel degelijk gevallen zijn waarbij de wetgeving prevaleert boven de caseload bij Jeugdzorg voor het uitvoeren van OTS-en is in onze gevallen duidelijk. Opmerkelijk is, dat deze gevallen - afgezien van de verdwaalde moedermoordenaar - niet ter discussie zijn gekomen in de debatten.
Niet opmerkelijk vinden wij dan weer dat van alle politieke partijen alleen de paternalisten van de SP voor het schrappen van het woordje 'ernstig' bleken tezijn.